Als één iemand niet gelukkig is is niemand gelukkig

In 2005 zond de RVU in de serie Vergezicht de bekroonde documentaire “De Japanse levensles” uit. Een indringend beeldverslag van Mr. Toshiro Kanamori, een inspirerende, zeer authentieke leerkracht die tegen de conservatieve stroom in verbondenheid creëert met en onder zijn leerlingen. Kanamori heeft één wens: kinderen leren samen gelukkig te worden. Ik hád een wens: deze bijzondere man ontmoeten!

Harmonie en gemeenschapszin

Het is niet eenvoudig om in een paar zinnen de Japanse cultuur, waar het onderwijs deel van uitmaakt, te beschrijven. De Japanse gemeenschap is gericht op harmonie. Expressie is nauwelijks zichtbaar. Emoties worden zo min mogelijk getoond. Loyaliteit is gemeengoed. De groep heeft voorrang op het individu. De Japanner is er voor Japan.

Het onderwijs zelf is eenvoudiger te beschrijven: strikt klassikale overdracht op basis van een eenduidig curriculum. Maar het onderwijs traint louter het memoriseren en creëert ‘volume’. Veel informatie bevatten, paraat hebben en in detail kunnen reproduceren. Het ontbreekt echter aan ‘eigenheid’. Innovatie vanuit eigen beweging is niet of nauwelijks aan de orde en wordt bepaald niet gestimuleerd.

Documentaire

De documentaire “De Japanse levensles” is voor Japanse begrippen uitzonderlijk, maar ook voor de Nederlandse context zeer bijzonder. Mr. Kanamori moedigt kinderen aan plezier te hebben en vertelt dat de kinderen zowel hun eigen sterke kanten als die van hun vrienden moeten bevestigen en laten bevestigen. Hij wil een klas waar kinderen een sterke emotionele band hebben en reikt hen ideeën aan hoe ze dat in het dagelijks leven kunnen integreren.

Ontmoeting en gesprek

Na het zien van deze documentaire werd een ontmoeting met deze bijzondere man een grote wens van mij. Met zijn naam (Kanamori), de stad (Kanazawa, 50.000 inwoners, ten noordwesten van Tokyo) en een paar foto’s van de documentaire reisde ik naar Japan. Toen ik de klas inliep en hij riep “come in” begonnen de kinderen te klappen en te lachen. Het was of ik de documentaire inliep.

Een gesprek met de 60-jarige Kanamori is een indringende, emotionele belevenis. Kanamori is cultuurhistorisch goed onderlegd, kent de Japanse onderwijsgeschiedenis en heeft zijn visie gebaseerd op heldere filosofieën. Hij is een van de weinigen die na de Tweede Wereldoorlog de lijn van de ‘vrije leerkrachten’ heeft voortgezet. Hij constateerde dat relaties verhardden en dat het aantal geïsoleerden (Ronin) en zelfdodingen schrikbarend toenam. Kanamori wilde kinderen die zelf konden denken en goed voor zichzelf en voor anderen zouden zijn.

Vanuit zijn historisch besef, het zicht op maatschappelijke tendensen en een studie van de ‘vrijdenkers’ formuleerde hij zijn eigen waarden en waarheden.

  1. 1

    Kinderen moeten kind mogen zijn (het zijn geen kleine volwassenen).

  2. 2

    Kinderen moeten goed eten en de waarde van het voedsel kennen.

  3. 3

    Ieder mens is een uniek wezen en mag er als individu zijn.

  4. 4

    Je eigen lot mag je niet in handen leggen van anderen. Het is van belang om zelf mee te bepalen, te creëren en verantwoordelijkheid te nemen.

  5. 5

    Kinderen moeten vrij gemaakt worden van de verwachtingen van ouders. Kinderen moeten hun eigen behoeften leren formuleren, vrijuit praten en zo druk wegnemen.

De Japanse cultuur is gericht op harmonie en gemeenschapszin: “Eerst de ander, dan ik.” De vraag of hij relatie of autonomie het belangrijkst vindt, kan Kanamori nauwelijks beantwoorden. Na lang nadenken zegt hij dat mensen er als individu moeten mogen zijn om iets te kunnen betekenen voor anderen: “Als één van ons niet gelukkig is, is niemand het.”

Gehandicapten, hoogzwangere vrouwen en terminale patiënten komen in Kanamori’s klas vertellen over leven en dood, onder het motto: “In de klas zitten is niet het belangrijkste kenmerk van onderwijs. Leven leer je door te spelen in de wereld om je heen.” Kanamori spreekt veel met de kinderen over hun ervaringen. “De woorden van alle kinderen zijn belangrijk. Als je samen praat, raken kinderen vertrouwd met elkaar.”

Onderwijs en opvoeding

De documentaire “De Japanse levensles” is voor Japanse begrippen uitzonderlijk, maar ook voor de Nederlandse context zeer bijzonder. Mr. Kanamori (in de documentaire 57 jaar) is al meer dan 30 jaar leerkracht. Hij werkte op diverse basisscholen. Regelmatig bezoeken leerkrachten zijn lessen vanwege zijn bijzondere visie en aanpak: hij moedigt kinderen aan plezier te hebben en vertelt dat de kinderen zowel hun eigen sterke kanten als die van hun vrienden moeten bevestigen en laten bevestigen. Hij wil een klas waar kinderen een sterke emotionele band hebben en reikt hen ideeën aan hoe ze dat in het dagelijks leven kunnen integreren.

Als één iemand niet gelukkig is is niemand gelukkig

Ben je geïnspireerd geraakt en benieuwd naar de belevenissen van Marcel in Japan? Download dan hier het volledige artikel.

Als eerste het laatste nieuws van CPC?
Check onze socials!