Leren om het vanzelfsprekend te doen
Er zijn leraren aan wie je graag terugdenkt. In de klas bij die leraren “gebeurde het gewoon”, leek het min of meer vanzelf te gaan. Maar wat ging er bij die leraren dan vanzelf en hoe kan dat?
“Vanzelf” gaat het, als een leraar het perspectief van het kind kan innemen, zodat hij zijn behoeften kan begrijpen en daarmee kan werken. Daarvoor is nodig dat je elkaar volledig vertrouwt.
Het startpunt voor jou als leraar is een vanzelfsprekend vertrouwen in de ontwikkeling van je leerlingen en in hun motivatie om te doen en te laten zien wat ze kunnen. Goede leraren – degenen van wie je de naam later nog weet – spelen geen rol, maar staan er helemaal. Met Pedagogische Tact doet een leraar op het goede moment de juiste dingen, óók in de ogen van de kinderen.
Kinderen doen het zelf, maar nooit alleen!
Er zijn opiniemakers en experts die zich in de huidige gedigitaliseerde wereld druk maken of kinderen het onderscheid tussen echt en virtueel nog wel weten te maken. Die vraag is gemakkelijk te beantwoorden: ieder kind leeft tussen verbeelding en werkelijkheid. Dat deden we vóór iPad, Google en YouTube ook al.
De kern van de zaak is dat wij ons in een onderwijs- en opvoedingscontext veel meer op de interactie tussen volwassene en kind, tussen leraar en leerling moeten richten. Het is de taak van schoolleiding, inspectie en politiek om te proberen degenen die we verantwoordelijk achten om kinderen op te voeden zo min mogelijk in de weg te leggen om ze volledig te laten toekomen aan de essentie: kinderen te laten groeien in relatie tot anderen.
Perspectiefwisseling
Velen houden zich bezig met het fenomeen Pedagogische Tact. Hierin gaat het om een zijnskwaliteit die zich uit in je handelen en die ik voor mezelf gedefinieerd heb als: “op het goede moment het juiste doen, óók in de ogen van je leerlingen.” Dat laatste is een vitaal onderdeel van de definitie: de ander is namelijk geen verlengstuk van jezelf, maar daadwerkelijk een ander. De mogelijkheden om je te verplaatsen in een ander zijn beperkt. Je kunt je niet verplaatsen in de ander, maar je kunt het kind wel verplaatsen in jezelf.
Wanneer weet je nou of het goed was wat je deed, óók in de ogen van het kind? Daarvoor is het nodig om 3 dingen te doen:
- Observeren
- Observeren
- Observeren
Alleen degenen die weten dat ze het niet zeker weten, maar tijdens de observatie reconstructies maken om zo dicht mogelijk bij de beleving van het kind te komen, gaan beter invoelen en meer afgestemd reageren.
Investeer in relatie
Hoe kun je nou zo gaan werken, dat de kans zo groot mogelijk wordt, dat jouw handelen klopt bij wat die ander nodig heeft? De crux zit hem in het besef van wat er gebeurt als je je eigen perspectief verlaat en dat van een ander inneemt: je komt in een relatie te staan. Onderwijs is meer dan een curriculum, management, huisvesting...
Een kind kan alleen zichzelf worden, als jij dat mogelijk maakt. Iedereen groeit en wordt zichzelf in relatie tot anderen. De leerling vraagt om een authentiek persoon. Een leraar die zichzelf is. Authenticiteit is jezelf zijn in zich veranderende omstandigheden. Dat is geen status quo, maar een dynamisch proces in relatie met anderen.
Wees actor, geen factor
De kern van mijn betoog? Laat de leraar opstaan die zichzelf als actor durft aan te spreken. Een leraar die verantwoordelijkheid neemt. Het is van belang dat de leraar zichzelf vertrouwd en naar de leerling toe de volledige verantwoordelijkheid neemt voor zijn handelen. Die leraar is actor, handelend persoon. Hij is géén factor, die louter overgeleverd is aan de omstandigheden.
Leren van de toekomst
We hebben geleerd om van het verleden te leren. Kun je ook leren van de toekomst? Uiteraard is dat paradoxaal. En toch blijkt uit de ervaringen van de leraren die met Pedagogische Tact werken dat dat kan. ‘Leren van de toekomst’ gaat uit van basale, ecologische gedachten:
- Uitgaan van de talenten die beschikbaar zijn.
- Vertrouwen in de groeikracht van elk kind.
- Het besef dat de toekomst onvoorspelbaar is.
Zo wordt kinderen niet geleerd om op hun stoel te blijven zitten, maar om in actie te komen. Energie wordt gebruikt om het potentieel van alle kinderen optimaal tot wasdom te laten komen.
Leren om het vanzelfsprekend te doen
Benieuwd naar het ‘klein christelijk drama’ van Marcel en vanzelfsprekendheid in de praktijk? Download dan hier het volledige artikel.
