Wow! Geweldige reacties op ons vierde pedagogisch congres over veerkracht, op 20 maart in het Spant! in Bussum. Zevenhonderd (!) onderwijsprofessionals lieten zich inspireren door onder anderen Joris Luyendijk, Najib Amhali, Floortje Scheepers, Hama Jamal, Peter Heerschop, Vigo Waas, Marcel van Herpen, Simone Mark en de vele anderen die lezingen, workshops en voorstellingen gaven, om pedagogische perspectieven aan te reiken.
Het centrale congresthema: wat kunnen wij doen om de veerkracht van onze leerlingen te bekrachtigen? Dat is hard nodig. De cijfers liegen er niet om: één op de zeven kinderen en jongeren krijgt professionele hulp. Wat is er aan de hand? Hoe zit dat met de veerkracht van onze jeugd en die van onszelf? En hoe zit dat met ons als onderwijs en de ‘context’ die wij onze leerlingen bieden?
Een ding is zeker: veerkracht heb je niet maar zo en niet vanzelf. Die ontstaat in interactie met de ander(en). En: koester faalervaringen, onderstreepte kinder- en jeugdpsychiater Floortje Scheepers. “Succes creëert kennis, falen creëert wijsheid. Falen framen we onterecht als iets negatiefs, maar we zouden falen juist op een voetstuk moeten zetten. Je leert ervan, je groeit ervan.” Juist die ‘veerkracht stimulerende ervaringen’ komen steeds minder aan bod, doordat we als ouders, onderwijs en ‘samenleving’ onze jeugd onvoldoende veerkrachtversterkende ervaringen gunnen. Wat ‘de leraar’ dan kan doen? “Doe je werk elke dag met een growth mindset en niet met een fixed mindset”, adviseerde Floortje. “Ga er dus niet vanuit dat je het allemaal al weet, maar stel vragen aan leerlingen!”
Ook journalist en antropoloog Joris Luyendijk hield een warm pleidooi voor nieuwsgierigheid naar de ander. Hij constateerde – zie ook zijn boek de Zeven vinkjes – dat media, politiek en ja, helaas ook het onderwijs, bestuurd worden door universitair geschoolde, witte heteroseksuele mannen, die minstens één hoogopgeleide en/of welgestelde ouder hebben en minstens één ouder die in Nederland is geboren. “Deze groep heeft nooit hoeven knokken om mee te mogen doen en heeft dus ook weinig veerkracht ontwikkeld.” Wie níet die zeven vinkjes heeft, heeft alles uit de kast moeten trekken om zich aan te passen en tegenslag te overwinnen. Dat zouden we moeten waarderen, maar juist deze groep krijgt een te laag onderwijs-advies, vindt geen stage of maakt geen promotie. Onrechtvaardig. En vreemd, want juist deze kinderen en jongeren hebben dus veerkracht ontwikkeld. Wat scholen kunnen doen? Zorgen voor een divers team met allerlei verschillende achtergronden en culturen, waarin collega’s hun levenservaringen inbrengen en waarin je elkaar en leerlingen open vragen stelt. Gevraagd naar zijn toekomstbeeld voor het onderwijs, popte bij Joris het woord ‘ontplooiingsvrijheid’ op. “Terug naar het idee dat onderwijs vormend is, waar je op weg wordt geholpen om mens te worden.”
Dat je juist door ‘levenservaringen’ veerkracht ontwikkelt, bleek uit het verhaal van cabaretier Najib Amhali. Hij vertelde openhartig over zijn jeugd, gezin en gevecht tegen verslavingen en hoe hij nu graag anderen helpt met hun verslaving door ervaringen uit te wisselen. Het bleek ook uit de onvoorstelbare levensgeschiedenis van leraar/mentor Hama Jamal, die uit Koerdistan moest vluchten en na traumatische gebeurtenissen zijn veerkracht toonde door een leven op te bouwen in Nederland. Zijn boek Vechten, vluchten en veerkracht werd op het congres gepresenteerd. Ook cabaretier Vigo Waas moest heel wat veerkracht tonen tijdens zijn lange revalidatieweg na zijn herseninfarct. Die legde hij af met vriend, cabaretier en leraar Peter Heerschop aan zijn zijde en samen lazen zij voor uit hun boek Infarct: Een verslag over vriendschap, leven en herstel.
Peter Heerschop – zelf nog steeds leraar op de gymlerarenopleiding – sloot het congres af met hoopvolle woorden.
“Die weerbaarheid bij onze jeugd is er wel, maar we moeten die ook aanzetten en in kinderen en jongeren geloven. We moeten ze laten falen en ze ook weer oprapen.”
